Ποιοί είναι οι κύριοι σταθμοί στην έρευνα για το AIDS;

Το AIDS αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες σύγχρονες προκλήσεις για τις βιο-ιατρικές επιστήμες. Οι επιτυχίες της βιο-ιατρικής έρευνας σχετικά με αυτή την λοίμωξη είναι από κάθε πλευρά αξιοσημείωτες. Ας αναφερθούμε με χρονολογική σειρά σε μερικές από αυτές.

• Το 1981, αμέσως μετά την εμφάνιση μικρού αριθμού άτυπων περιστατικών πνευμονίας με αίτιο το μικρόβιο που καλείται πνευμοκύστις (Pneumocystis carinii) στη Νέα Υόρκη και στο Σαν Φρανσίσκο, εντατικές επιδημιολογικές έρευνες διελεύκαναν τους τρόπους μετάδοσης του νέας αυτής λοίμωξης (AIDS).
• Το 1983, ανακαλύφθηκε σε ταυτόχρονες μελέτες στη Γαλλία και στις ΗΠΑ ότι η αιτία του AIDS είναι ο ιός HIV (τύποι 1 και 2), ένας ιός που περιέχει RNA ως γενετικό υλικό και ανήκει στην ομάδα των ρετροϊών.
• Το 1985, εφαρμόστηκαν με επιτυχία σε διάφορες χώρες του κόσμου οι εργαστηριακές εξετάσεις για τη διάγνωση της λοίμωξης από τον ιό HIV.
• Το 1987, χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία της λοίμωξης HIV το πρώτο ειδικό φάρμακο, η ζιδοβουδίνη (AZT), που εξακολουθεί να είναι και σήμερα ένα από τα βασικά φάρμακα κατά του ιού.
• Το 1993, κατανοήθηκε η σημασία της ταυτόχρονης χορήγησης διαφόρων φαρμάκων κατά του ιού HIV για τη μείωση του ρυθμού μεταλλάξεών (αλλαγών στο γενετικό υλικό) του.
• Το 1994, ξεκαθάρισε το γεγονός ότι η χρήση του φαρμάκου ζιδοβουδίνη από έγκυες με λοίμωξη HIV μειώνει σημαντικά τη πιθανότητα μετάδοσης της λοίμωξης στο νεογνό.
• Το 1995, άρχισε η χρήση διαφόρων συνδυασμών φαρμάκων κατά του ιού HIV που οδήγησε σε σταδιακή μείωση της νοσηρότητας ασθενών με λοίμωξη HIV.
• Το 1997, γενικεύτηκε σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες η χρήση διαφόρων συνδυασμών φαρμάκων κατά του ιού HIV που οδήγησε σε σημαντική μείωση της θνησιμότηταςαπό λοίμωξη HIV.

Υπάρχει θεραπεία για την αντιμετώπιση του AIDS;

Αν και οριστική θεραπεία δεν έχει βρεθεί, η πρόοδος στον τομέα της φαρμακοθεραπείας προσφέρει σημαντικά τόσο στην ποιότητα όσο και στην επιμήκυνση της ζωής των ασθενών με AIDS. Η πλειονότητα των ασθενών με λοίμωξη με HIV θεραπεύονται σήμερα όπως άλλοι ασθενείς με χρόνια νοσήματα, όπως είναι η υπέρταση, ο διαβήτης, οι καρδιοπάθειες, κλπ. Χρησιμοποιούμε αρκετά φάρμακα για την αντιμετώπιση της λοίμωξης HIV και του AIDS. Μπορούμε να πούμε ότι τα φάρμακα αυτά χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• Σε αντι-ιϊκά φάρμακα που σκοπό έχουν να σκοτώσουν ή να μειώσουν την αναπαραγωγική ικανότητα του ιού HIV (ζιδοβουδίνη, λαμιβουδίνη, διδανοσίνη, αναστολείς της πρωτεάσης του ιού, και άλλα)
• Σε φάρμακα που σκοπό έχουν να αντιμετωπίσουν τις κατά καιρό εκδηλώσεις της ανοσολογικής ανεπάρκειας (κυρίως περιστασιακές λοιμώξεις, και νεοπλάσματα).

Υπάρχουν παρενέργειες από τη φαρμακευτική θεραπεία του AIDS;

Παρενέργειες μπορούν να εκδηλωθούν με τη χρήση όλων των διαθέσιμων φαρμάκων για τις διάφορες ασθένειες. Ενα σημαντικό πρόβλημα πολλών φαρμάκων κατά του AIDS είναι οι παρενέργειες στο μεταβολισμό των λιπιδίων και ορμονών του ανθρώπου που οδηγούν σε διαταραχές της κατανομής του λίπους και αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις.

Ποιά είναι τα κυριότερα προβλήματα σχετικά με το AIDS στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες;

Πέρα από την πρόκληση στις βιο-ιατρικές επιστήμες, το AIDS αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για την παγκόσμια κοινότητα. Σοβαρά θέματα είναι τα παρακάτω.

• Το AIDS αποδείχθηκε ότι είναι μια δυνητικά θανατηφόρα λοίμωξη που σχετίζεται συνήθως με κάποια συμπεριφορά του ανθρώπου (σεξουαλική πράξη ή χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών). Για αυτό ακριβώς το λόγο το AIDS συγκαταλέγεται στα κύρια κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας.
• Το AIDS οδήγησε σε δοκιμασία τις δομές κάθε κοινότητος σε όλα τα επίπεδα και τις εκφράσεις της (οικογένεια, σεξουαλικοί σύντροφοι, εργασιακές σχέσεις, προτεραιότητες εξόδων για την υγεία, κλπ.)
• Η μερική αναχαίτηση του ρυθμού εξάπλωσης της επιδημίας της λοίμωξης HIV στις αναπτυγμένες χώρες τα τελευταία χρόνια οδήγησε σε ελάττωση της επαγρύπνησης για τις μεθόδους προφύλαξης της μετάδοσης του ιού HIV.
• Η παγκόσμια κοινότητα δεν έχει καταφέρει να περιορίσει δραστικά την τραγική εξάπλωση της επιδημίας στις αναπτυσσόμενες χώρες (Αφρική, Ασία, κλπ.)
• Οι περισσότεροι κάτοικοι των αναπτυσσόμενων χωρών δεν έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας και δε λαμβάνουν τα σωτήρια διαθέσιμα φάρμακα κατά του ιού HIV.
• Σχεδόν το 50% των πολιτών σε αναπαραγωγική ηλικία πάσχουν από λοίμωξη HIV σε μερικές χώρες της Αφρικής.
• Το προσδόκιμο επιβίωσης έχει μειωθεί δραστικά τα τελευταία δέκα χρόνια σε αρκετές χώρες της Αφρικής λόγω της επιδημίας της λοίμωξης HIV.

Ποιά είναι η κατάσταση σχετικά με το AIDS στην Ελλάδα;

Η χώρα μας βρίσκεται περίπου στη μέση στο κατάλογο των Ευρωπαϊκών χωρών σχετικά με το ποσοστό του πληθυσμού που έχει τη λοίμωξη HIV. Στο ΚΕΕΛ είχαν δηλωθεί 6.705 HIV οροθετικά άτομα (με εργαστηριακή απόδειξη λοίμωξης HIV), συμπεριλαμβανομένων των ασθενών με AIDS, από το 1984 έως το τέλος του 2003. Από αυτά, τα 5.387 (80,34%) είναι άνδρες και τα 1.281 (19,11%) είναι γυναίκες (το φύλο δε δηλώθηκε στο 0,55% των περιπτώσεων). Από το σύνολο των 6.705 δηλωθέντων ατόμων κατά τη διάρκεια της περιόδου 1984-2003, 431 δηλώθηκαν κατά τη διάρκεια του 2003 (323 άνδρες, 104 γυναίκες, 4 χωρίς δήλωση φύλου).

Υπάρχουν εξελίξεις στην έρευνα κατά του AIDS τα τελευταία χρόνια;

Η παγκόσμια κοινότητα συνεχίζει να επενδύει στην έρευνα κατά του AIDS. Στον κατάλογο των ερευνητικών πεδίων με έντονη κινητικότητα αυτή την περίοδο συγκαταλέγονται

• Ανάπτυξη εμβολίου κατά του HIV/AIDS
• Εργαστηριακή διάγνωση μεταλλάξεων του ιού HIV (φαινότυπος και γονότυπος του ιού) που σχετίζονται με αποτυχία της θεραπευτικής αγωγής
• Ανακάλυψη νέων φαρμάκων κατά του ιού HIV (νέοι μοριακοί στόχοι του ιού)
• Βελτιστοποίηση της αντιμετώπισης των ανεπιθύμητων ενεργειών των διαθέσιμων φαρμάκων κατά του ιού HIV
• Εγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται κατά την περίοδο της γρήγορης βελτίωσης του ανοσολογικού συστήματος με τη χορήγηση των φαρμάκων κατά του ιού HIV
• Ποσοτικοποίηση των επιπλοκών και αντιμετώπιση λοιμώξεων εκτός του ιού HIV (όπως των ιών ηπατίτιδας Β και C) σε ασθενείς με λοίμωξη HIV
• Μελέτη της αποτελεσματικότητας διαφόρων μεθόδων τροποποίησης συμπεριφορών που σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα λοίμωξης HIV

Ματθαίος Φαλάγγας, Παθολόγος - Λοιμωξιολόγος
Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας - Λοιμωξιολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Tufts, Βοστώνη, ΗΠΑ
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.