ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Ένα πλήρες και λεπτομερειακό ιστορικό συνήθως αναδεικνύει την πιο πιθανή αιτία για την δυσκοιλιότητα. Οι ασθενείς συνήθως παρουσιάζονται με κοιλιακή σύσπαση ή διάταση. Λεπτομέρειες σημαντικές από το ιστορικό είναι ο χαρακτήρας των κοπράνων (σκληρά, μαλακά), ο χρόνος και η συχνότης των κενώσεων, συνοδά συμπτώματα (επάγγελμα, συνήθειες ύπνου, όρεξη, καθημερινές δραστηριότητες και διάθεση, συνοδές παθήσεις και εξωγενείς παράγοντες (δίαιτα, άσκηση, φάρμακα).
Μία λεπτομερής περιγραφή των συμπτωμάτων και η διάρκεια τους πρέπει να γίνεται. Η οξεία δυσκοιλιότητα σχετίζεται πιο συχνά με οργανική νόσο, απ' ότι η χρόνια δυσκοιλιότητα. Δυσκοιλιότητα με βραδεία έναρξη στην ζωή σημαίνει επίκτητη νόσο. Μία πρόσφατη αλλαγή των κενώσεων του εντέρου σε συνδυασμό με ναυτία και εμέτους μπορεί να είναι αποτέλεσμα αποφρακτικού νεοπλάσματος. Σημαντική άνοδος της θερμοκρασίας μπορεί να οφείλεται σε παρατεταμένη κοπρόσταση, φλεγμονώδη νόσο ή επιθετική λοίμωξη. Γενικευμένη κακουχία ή αδυναμία μπορεί να οφείλεται σε αφυδάτωση ή ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Κοιλιακή διάταση μαζί με
Δυσκοιλιότητα μπορεί να οφείλεται σε σύνδρομο δυσαπορρόφησης.
Η εκτίμηση ξεκινάει με τον προσδιορισμό του μεγέθους, την σύσταση, την συχνότητα των κενώσεων ακολουθούμενη από τον προσδιορισμό της χρονιότητας. Ένα ιστορικό προηγούμενης χρήσης υπακτικών είναι σημαντικό. Ο ασθενής θα πρέπει να ερωτηθεί για συμπτώματα που υποδηλώνουν υποκείμενη γαστρεντερική νόσο, όπως κοιλιακός πόνος (αμβλύς, σπλαγχνικός, σχετιζόμενος με σύσπαση), ναυτία, σπασμός, έμετος, απώλεια βάρους, μέλαινα, απώλεια αίματος από το ορθό, πρωκταλγία και πυρετός. Ανορεξία, διάταση, ερυγές, κόπωση, μετεωρισμός, βλέννη στα κόπρανα, πονοκέφαλος, αδυναμία, κατάθλιψη και ανησυχία πρέπει να καταγραφούν. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται με δυσκοιλιότητα, αλλά και λειτουργικές διαταραχές. Τα πιο ανησυχητικά συμπτώματα είναι ορθοραγία και μείωση του μεγέθους των κοπράνων, που σημαίνουν πιθανό καρκίνο παχέως εντέρου.
Η φυσική εξέταση θα πρέπει να κατευθύνεται στην αναγνώριση μη γαστρεντερικών διαταραχών και φυσικών ευρημάτων πρωτοπαθών νοσημάτων, όπως ενδοκρινοπάθειες και νευρολογικών διαταραχών, που μπορούν να προκαλούν δυσκοιλιότητα. Το δέρμα θα πρέπει να ελέγχεται για ωχρότητα και υποθυρεοειδισμό. Η κοιλιά θα πρέπει να ελέγχεται για μάζες, διάταση, ευαισθησία και υψίσυχνους ή απόντες ήχους.

Η δακτυλική εξέταση για ορθοπρωκτικές παθήσεις και η εκτίμηση των κοπράνων είναι δύο σημαντικά σημεία της φυσικής εξέτασης. Η εξέταση του πρωκτού/ορθού περιλαμβάνει την επισκόπηση, την ψηλάφηση για μάζες, ραγάδες, φλεγμονή και την παρουσία σκληρών κοπράνων. Το τελευταίο αυτό εύρημα αποκλείει την σημαντική απόφραξη. Η δακτυλική εξέταση επιβεβαιώνει την ύπαρξη προβλημάτων ορθοπρωκτικής εξόδου θεωρώντας την αντίδραση των μυών του πυελικού εδάφους, τους σφιγκτηριακούς μύες και το ορθό όταν προσποιείται αφόδευση. Η δακτυλική εξέταση χρησιμοποιείται επίσης για την εκτίμηση της κοπρόστασης. Τα κόπρανα θα πρέπει να εξετάζονται για το χρώμα, την σύσταση και την ύπαρξη αιμοσφαιρίνης. Ο ασθενής θα πρέπει να «σφιχθεί» για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει ορθοκήλη ή πρόπτωση του ορθού. Διαταραχή της νεύρωσης του πρωκτού είναι ενδεχόμενη να συμβαίνει εάν ο πρωκτικός σωλήνας είναι ανοικτός, όταν ο ηβοορθικός μυς έλκεται οπίσθια. Η πρωκτοσκόπηση χρειάζεται για να διαγνωσθούν εσωτερικές αιμορροίδες, όγκοι και άλλη παθολογία. Ασθενείς που έχουν προβλήματα ορθοπρωκτικής εξόδου πρέπει να υποβληθούν σε κοπρογραφία, για να διερευνηθεί η περίπτωση ενδοορθικού εγκολεασμού, ανωμαλίας χάλασης των μυών του πυελικού εδάφους και πρόπτωσης του ορθού.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Ακτινογραφία κοιλιάς σε ύπτια θέση μπορεί να δείξει δυσκοιλιότητα ή εντερική απόφραξη. Μάζες κοπράνων έχουν εμφάνιση νεφελώδη, φυσαλιδώδη ή δοκιδωτή. Η οξεία εμφάνιση δυσκοιλιότητας σηματοδοτεί την ανάγκη για την διενέργεια κολονοσκόπησης, αλλά και μεταβολικού / ενδοκρινολογικού ελέγχου (σάκχαρο, T3, T4, TSH).

Η διαφορική διάγνωση της χρόνιας δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει απόφραξη του εντέρου, ψευδοαπόφραξη του εντέρου, υποθυρεοειδισμό, διαβήτη, παρενέργειες φαρμάκων, υπερτονικό έσω σφιγκτήρα πρωκτού, μονήρες έλκος ορθού, εγκολεασμός βλεννογόνου, πρόπτωση ορθού, τραύμα νωτιαίου μυελού, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος Parkinson, αυτόνομη νευροπάθεια, νόσος Hirschprung, ραγάδες, αιμορροΐδες, στένωση πρωκτού, φλεγμονώδης νόσος εντέρου, μυοτονική δυστροφία.
Η κατάσταση της ψευδοδιάρροιας πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπ' όψιν επί δυσκοιλιότητας και διάρροιας, καθ' όσον επί σοβαρής δυσκοιλιότητας δυνατόν να συμβεί υπερχείλιση βλέννης επί των ακινήτων κοπράνων, υπό μορφή διάρροιας. Στην περίπτωση αυτή η χορήγηση αντιδιαρροικών φαρμάκων επιτείνει το πρόβλημα.
Τα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής πρέπει να αναθεωρούνται στην περίπτωση που κάποιο προκαλεί δυσκοιλιότητα.

ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας βασίζεται σε διάφορες παραμέτρους και κατ'αρχήν την ένταση του πόνου και το αν περνάει αέρια ο ασθενής. Εάν ο ασθενής περνάει αέρια, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει τουλάχιστον μερική βατότης του εντερικού σωλήνα και άρα υπάρχει δυνατότητα κένωσης του εντέρου. Από την άλλη πλευρά, εάν ο τυχόν πόνος είναι υποφερτός, τότε μπορεί κάποιος να περιμένει 1-2 ημέρες μέχρις ότου λυθεί το πρόβλημα, ενώ εάν ο πόνος είναι ανυπόφορος τότε η επίλυση του προβλήματος θα πρέπει να είναι άμεση. Εάν συνεπώς ο πόνος είναι ανυπόφορος και ο ασθενής περνάει αέρια, τότε η ταχύτερη επίλυση της δυσκοιλιότητας δίνεται από την λήψη κάποιου καθαρτικού, όπως Klean-Prep ( 3 φάκελοι σε 3 λίτρα νερό σε 3 ώρες) ή Fleet Phospho Soda (1 φιαλίδιο διαλελυμένο σε 2 ποτήρια νερό και εάν απαραίτητο επανάληψη μετά τετράωρο). Η λήψη του δεύτερου διαλύματος είναι πιο εύκολη, ενώ επί παρατεταμένης δυσκοιλιότητας (>10 ημερών) το πρώτο διάλυμα είναι προτιμητέο. Η δράση των πιο πάνω διαλυμάτων αρχίζει μετά 3-4 ώρες και διαρκεί για αρκετές ώρες.

Μετά αναλύονται οι διαιτητικές συνήθειες του ασθενούς και εάν υπάρχει έλλειψη σε υγρά και φυτικές ίνες, τότε γίνεται προσπάθεια βελτίωση της διατροφής. Εάν η προσπάθεια αυτή αποδώσει τότε καλώς, αλλιώς χρειάζεται να γίνει επιβοήθηση με υπακτικά (Παραφίνη, Λακτουλόζη, Λακτιτόλη, Γάλα Μαγνησίας) ή φυτικές ίνες (Benefiber, Fibrosin, Psylium Husk, Μεθυλκυτταρίνη, Πολυκαρβοφιλικά).
Τα υπακτικά δρούν ωσμωτικά, κατακρατώντας υγρά στον εντερικό αυλό και μαλακώνοντας τα κόπρανα.

Τα σκευάσματα που παρέχουν φυτικές ίνες αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων μέσω της υδρόφιλης ιδιότητας τους και θα πρέπει να συνοδεύονται από αυξημένη λήψη υγρών, άλλως επιτείνουν την δυσκοιλιότητα. Η λακτουλόζη και η λακτιτόλη είναι τα πιο ενδεδειγμένα υπακτικά για μακροχρόνια χρήση. Πρόβλημα για χρήση πλέον των δύο εβδομάδων του παραφινέλαιου είναι πιθανή δυσαπορρόφηση βιταμινών (A,D,E,K), ενώ για το γάλα μαγνησίας η πιθανή υπερνατριαιμία και υπερμαγνησιαιμία σε υπερήλικες, με νεφρική ανεπάρκεια.

Τα φάρμακα που προκαλούν αύξηση κινητικότητας του παχέως εντέρου, όπως βισακοδύλη, σέννα, πικοθειικό νάτριο. Η χρόνια χρήση αυτού του τύπου των φαρμάκων προκαλεί αυξημένο κίνδυνο πάρεσης του εντέρου, το «καθαρτικό έντερο».
Η χρήση υποκλυσμών, εάν μεν πρόκειται για χαμηλούς, είναι εύκολο να γίνει και μπορούν να προκαλέσουν ανακούφιση από την διάταση του ορθού. Η χρήση υψηλών υποκλυσμών μπορεί να προκαλέσει αποφόρτιση του παχέως εντέρου από κόπρανα, είναι όμως πιο δύσκολο να γίνουν. Η χρήση υποκλυσμών με διάλυμα σαπουνιού μπορεί να προκαλέσει κολίτιδα.

ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Τα ακόλουθα αποτελούν σημεία-παγίδες στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας:

• Ένας αριθμός επιπλοκών της δυσκοιλιότητας ή της θεραπείας της δυνατόν να είναι η αιτία που ο ασθενής ζητά ιατρική φροντίδα. Αυτές οι επιπλοκές περιλαμβάνουν αιμορροΐδες, ραγάδα δακτυλίου, πρόπτωση ορθού, έλκος ορθού, διάτρηση παχέως εντέρου, συστροφή παχέως εντέρου, ισχαιμική κολίτιδα, ακράτεια κοπράνων, επίσχεση ούρων, καθαρτικό κόλον, στηθάγχη, αρρυθμίες και κοπρόσταση.
• Συμπτώματα και σημεία κοπρόστασης αποτελούν μεταβολή του επιπέδου συνείδησης, διέγερση, παράδοξη διάρροια που προκαλείται από διαφυγή υγρών πέριξ των κοπράνων και επίσχεση ούρων. Κάθε ασθενής που παρουσιάζει κοπρόσταση πρέπει να ανακουφίζεται είτε με υποκλυσμό είτε χειρωνακτικά είτε με χορήγηση καθαρτικών.